Юлашки çулсенче пирĕн районта, уйрăмах Сăр тăрăхĕнче, вĕтĕ, хытă ÿпре-шăнасем ĕрчесе кайрĕç. Шăнасем хура тата хура-кăвак тĕслĕ, 2-6 мм тăршшĕ. Аçисем - ÿсен-тăран нектарĕпе, амисем юн ĕçсе тăранса пурăнаççĕ. Вĕсем выльăх-чĕрлĕхе питĕ хытă çыртаççĕ, сурчăкĕсемпе наркăмăш ярса хăвараççĕ. Çак наркăмăш, тĕслĕхрен, ĕне организмне лексен выльăх малтанах канăçлăхне çухатать, кайран хăйне лăпкă тытма пуçлать. Сĕлеке юхтарать, чĕлхи, ăмри, мăй айĕ шыçса каяççĕ, хăвăрт-хăвăрт сывлама пуçлать. Çапла вара ĕне-выльăх 1-2 кун хушшинче вилме пултарать.

Çакăн пек шăнасем шурлăхлă вырăнсенче уйрăмах вăйлă ĕрчеççĕ. Амисем хăйсен çăмартисене пĕчĕк кÿлленчĕклĕ, хĕвелпе хăвăрт ăшăнакан шыва пăрахаççĕ. Ăшă çанталăкра 10-14 кунтан тепĕр хут вĕçсе тухаççĕ. Çав шăнасем 3-4 ăру параççĕ. Халĕ тапăнакансем пĕрремĕш ăру çеç. Малашне вĕсем тапăнасси вăйланма пултарать.

Ĕнесене çухатас мар тесех страхламалла, çийĕнчех кирлĕ хутăшсем туянмалла. Паллах, ветврачсене кăтартассине те кая хăварма юрамасть.

Вĕтĕ, хытă ÿпре-шăнасенчен сыхланас тесен мĕн тумалла;

1. Шăнасем вăйлă ĕрченĕ вăхăтра выльăхсене вăрманта, вăрман таврашĕнчи шурлăхлă вырăнсенче çÿретме юрамасть.

2. Кĕтĕве шурлăхлă мар вырăнсенче кăнтăрла, çиллĕ кунсенче çеç пăхма юрать. Шăнасем выльăхсене ирхине е каçхине вăйлăрах тапăнаççĕ.

3. Хуçалăхри ферма ĕнисен çуллахи лагерĕ вăрманта, Сăр тăрăхĕнче вырнаçнă пулсан, шăнасен вĕçевĕн вăйлă тапхăрĕ иртсе кайсан çеç вĕсене илсе тухмалла. Унччен уйри шурлăхлă мар, сăртлă, çиллĕ вырăнсенче пăхма пулать.

4. Шăнасем тапăнса çыртнине сиссен, çав вырăнсене хуçалăх супăнĕпе ăшă шывпа лачкаса лайăх çуса тасатмалла, унччен шăнисене хăйăпа хырса тăкмалла.

Сиен кÿнĕ ĕнесене, лашасене мĕнле сиплеççĕ-ха;

1. Çыртнă вырăнсене супăньпе çумалла.

2. 10 процентлă 20 мл кофеинпа укол тумалла (тир айне).

3. 40 процентлă 200 мл, 400 мл гемодозпа.

4. Венăран 20 мл утропинпа укол тумалла.

5. 200 мл хлор кальцийĕпе.